Cmentarz - mowa symboli

Każdy człowiek powinien zachować szacunek dla poświęconej ziemi, dla miejsca gdzie snem wiecznym spoczywają obywatele dawnego Rozwadowa i okolic. W tym artykule raz jeszcze pragnę zwrócić uwagę na jego ponad dwuwiekową historię (powstał w 1785 roku), tym razem w kontekście symboliki nagrobnej. Chciałabym zachęcić wszystkich odwiedzających nasz cmentarz, aby właśnie w tym kontekście przyjrzeli się inskrypcjom i innym elementom starych nagrobków.

W pobliżu głównej bramy od strony południowej znajduje się grób Karoliny Łapińskiej z 1889 roku z nagrobkiem w kształcie złamanej kolumny. Ta kolumna nie ułamała się bynajmniej, nie zniszczył jej czas, ale tak właśnie zaplanował ją jej twórca, by obrazowała przerwane życie. Z kolumny zwisa wieniec kwiatów i jest to kolejny symbol. Wszelkie elementy roślinne symbolizują odradzanie się życia - zmartwychwstanie. Wiele ich na nagrobkach naszego cmentarza, najczęściej właśnie w kształcie wieńców.

W najstarszej części cmentarza, w pobliżu zabytkowego dębu, jest prosty, niezidentyfikowany nagrobek zwieńczony pięknym krzyżem. Każde z ramion krzyża zakończone jest rzeźbą makówki, symbolem wiecznego snu. Ten krzyż zasługuje na uwagę, jest z pewnością bardzo stary i dobrze zachowany, szkoda, że nie ocalała inskrypcja nagrobna.

Jest też kilka nagrobków figuralnych - kilka figur Matki Bożej, kilka aniołków na mogiłach dziecięcych oraz figury dzieci. Figury Maryi ustawione na podwyższeniu stanowią obraz matki czuwającej na śpiącym dzieckiem. Figury aniołków, to wyobrażenie zmarłych dzieci, które Bóg powołał do takiej służby. Te aniołki są bardzo piękne. Jeden z nich, na grobie Kazia Krzemińskiego (1921 rok) trzyma w rękach kwiaty i kotwicę. Jak łatwo się domyśleć kotwica symbolizuje zakotwiczenie w Bogu, dopłynięcie do portu. Aniołek na grobie Zosieńki Wąsowicz (1931 rok) przedstawiony jest w pozycji stojącej, a na grobie dzieci Kornelii i Zygmunta Gajów (1922 rok) w postawie klęczącej ze złożonymi do modlitwy rękami. Przyjrzyjmy się im, na pewno są tego warte!

W pobliżu bramy cmentarza od strony ul. Rozwadowskiej znajdziemy grób z figurą dziecka. Jest to grób Felusia Krzemińskiego (1931 rok). Chłopiec, zapewne uosabiający zmarłe dziecko siedzi, a w zasadzie przysiadł, jakby zatrzymał się na chwilę... Na nagrobku są symbole roślinne i naturalnie krzyż.

W tym miejscu dwa słowa o krzyżu. Znajduje się on niemal na każdym grobie, albo jako rzeźba zwieńczająca nagrobek, albo jako wyryty znak. Wiele jest prostych metalowych, czy kamiennych krzyży umieszczanych na ziemnych mogiłach. Trudno je wszystkie traktować jako symbol nagrobny, z pewnością jednak takie oznaczenie miejsca pochówku jest wyrazem przynależności do Chrystusa i najczęściej też do Kościoła. Bardzo podobny wydźwięk mają umieszczane na nagrobkach litery D O M, czy R I P. Oba są skrótami łacińskich zwrotów: Deo Optimo Maximo - Bogu Najlepszemu, Największemu i Requiem In Pace - Niech odpoczywa w pokoju.

Warto też przyjrzeć się inskrypcjom nagrobnym. Oprócz imion i nazwisk pochowanych w nich ludziach, niekiedy opatrzonych, dziś już tak dziwnie brzmiącymi, nazwami ich zawodów (c.k. oficjał sądowy, poczmistrz, czy nadstrażnik skarbowy), możemy też spotkać piękne epitafia.

Ojcze w tym zimnym grobie

Czymże cię uczcim jak płaczem po tobie - Dzieci

Muszę trwać w ciężkim żalu i trosce po tobie

Gdyż moja wszystka radość spoczęła w tym grobie - Wdowa

(1898, na grobie Ignacego Sebastyańskiego)

Ach okrutny śmierci losie

Ściąłeś ziarno jeszcze w kłosie

Co dopiero kwitnąć miała

Już twe ostrze nam zabrało.

(Współczesny nagrobek z figurką dziecka na grobie Ewuni Oprysko).

Opisałam kilka zaledwie ciekawych symboli, na kilku nagrobkach. Jest ich o wiele więcej i zachęcam do przyjrzenia się im - spotkamy obeliski i sarkofagi, muszle i stylizowane kwiaty. Są też współczesne nagrobki figuralne, bardzo piękne, z czytelną stylistyką, którym warto się przyjrzeć.

Zabytkowy rozwadowski cmentarz parafialny, liczący obecnie 222 lata, zasługuje na nasze zainteresowanie, ale też i na troskę. Bez niej nie ocalimy jego zabytków, śladów jakie pozostały po dawnych czasach i żyjących tu dwa wieki temu ludziach.

Grażyna Lewandowska